Bilindiği üzere pazar günleri zincir marketler kapalı, bakkallar açıktı. Bakkallar, zincir marketlerin sattığı fiyatın üzerinde satış yaptığından dolayı geçen hafta köşe yazımda eleştirel bir bölüme yer vermiştim. Yazımdan dolayı tepki de aldım, olumlu görüş de. Bu konuyu biraz daha detaylandırmak gerekirse, öncelikle küreselleşen dünyaya ayak uydurmak zorunda olduğumuz bir dönemden geçiyoruz. Örnek olarak, bankaya maaşımız yatıyor. Banka o maaşı bir gün çalıştırıp sonra bize ödeme yapıyor. Çalıştığımız kuruma diyebilir miyiz? “Bizim maaşımızı bankaya yatırmayın, bir gün önceden elden verin!” Demeyiz, diyemeyiz. Çünkü bankaya yatan her ücret resmi kayıtlı ve devlet bu kayıtlardan gelir vergisi alıyor. Resmî kayıtlı işlem olmaz ise işletme vergi kaçakçılığı yapabilir, çalıştırdığı işçinin maaşını belirlenen asgari düzeyden düşük verebilir, gelir-gider verileri şeffaf olmayabilir.
Tekrar konumuza dönecek olursak. Bakkalların veresiye defterini, komşuluk bağlarını, ailecek tanıdık olduklarını anlarım. Ancak hangi bakkaldan alışveriş yaparken fatura verildi? Yani satışlarının çoğu kayıt dışı! Veya hangi bakkal çalıştırdığı işçinin sigortasını yaptı? Çalışanların çoğu sigortasız çalışıyor! Ama marketler her satışlarında fatura veriyorlar, sattıkları ürünlerin garantisi var. Çalıştırdıkları işçilerin şartlarını ve maaşlarını kanunlara göre belirliyorlar. Fazla mesai ve maaş konusunda eksik yatıran olursa mahkemeler tarafından geri alınabiliyor. Garantili üründe sorun çıkarsa Tüketici Hakem Heyetlerine müracaat edilerek hak aranabiliyor.
Aynı şekilde satış fiyatları arasında ki fark çok fazla. Üreticiden toptan ucuz alınması, kendi üretimi, iskonto uygulaması gibi tüketici gözüyle bakıldığında her ne sebeple olursa olsun daha avantajlı ve ekonomik bir alışveriş seçeneğinin eleştirilmesinin anlamsız olduğunu düşünüyorum. Bakkallar ile zincir marketler arasında 100 TL’lik bir alışverişte 25 TL fark olduğunu gözlemliyoruz. Bu nedenle bakkalların açık olmasını isterken mikro düzeyde değil makro düzeyde yaklaşarak ve getiri-götürüsünün iyi hesaplanarak, zincir marketlerin alanlarını sınırlandırma çalışmalarının yeniden değerlendirilmesi gerekiyor.
